كتاب كودك مرگ و سوگواري: انشالله كه هيچ وقت مجبور نشيداين كتاب ها را براي هيچ كودكي بخوانيد ولي اگر كودك عزيزي را به تازگي از دست داده است يا حيوان خانگي اش مرده است، يا دوست صميمي اش عزيزي را از دست داده، يكي از اين كتاب ها را حتما براي او بخوانيد و پس ازخواندن حتما درباره اش با او حرف بزنيد. پس از مواجهه با مرگ، اولين مسئله اي كه براي كودك پيش مي آيد اين است كه اساسا مرگ چيست؟ در اين كتاب ها مفهوم مرگ متناسب با ميزان درك كودم در سنين پايين شرح داده شده است. مسئله بعدي اين است كه كودكان نيز همانند بزرگسالان مراحل سوگواري را طي ميكنند، به اضافه ي گيجي و حيراني بيشتر به علت درك كمترشان از كل اين ماجرا و ندانستن رويكرد مناسب مقابله با اين رويداد، براي مثال ممكن است از اين بترسند كه خودشان نيز هر لحظه ممكن است بطور ناگهاني بميرند. بنابراين اين كتاب ها در مرحله ي بعد به صورت غير مستقيم يا مستقيم از فرآيند و مراحل سوگواري براي كودك مي گويند. يعني مراحل: شوك و انكار، درد و رنجش و عذاب وجدان، خشم، چانه زني، افسردگي، بهبود صعودي، بازسازي، پذيرش و اميد و از همه مهم تر اين كتاب ها مي توانند با اخساس همدلي اي كه با كودك مي كنند، قدري از آشفتگي او بكاهند و همچنين با ارائه راهكارهاي مقابله اي سالم او را در سپري كردن اين مراحل ياري كنند. براي مثال كودك با خواندن اين كتاب ها مي تواند درك كند، كه خشم و غمي كه احساس مي كند طبيعي است و اشكالي ندارد كه بي حوصله باشد. يا اگر دلتنگ متوفي شد، با ديدن عكس ها و مرور خاطرات شيرينش از متوفي به همراه خانواده و دوستانش، قدري از دلتنگي اش بكاهد. همچنين كودك متوجه مي شود كه با وجود تمام بي حوصلگي ها سعي كند فعاليت هاي روزمره خود را انجام دهد كه نكته اي كليدي براي گير نكردن در مرحله افسردگي است. كودكان ديگر نيز ياد مي گيرند كه همدلي تا چه حد مي تواند به دوستشان كمك كند.
البته براي كودكان زير ١٠ سال خواندن اين كتاب ها خيلي توصيه نمي شود مگر اينكه واقعا تجربه ي دست اول در اين ارتباط داشته باشد يا كنجكاوي اش به نحوي در اين ارتباط برانگيخته شده باشد، براي مثال پس از شركت در ختم يكي از اقوام، از حال و هواي افراد حاضر در مراسم ختم، كودك آشفته و مضطرب شده باشد و بپرسد ك مرگ چيست؟
در ادامه توضيح كوتاهي درباره ي تك تك اين كتاب ها نيز ارائه مي كنيم:
١. كتاب "پدربزرگ لَسّه مي ميرد" نوشته "آنا كرين يورليوس" : از اين كتاب براي توضيح "مرگ چيست" به كودكان ٣ تا ٧ سال مي توانيد استفاده كنيد. در اين سنين كودك درك ملموس و خودمحور از دنياي پيرامون خود دارد بنابراين بهترين راه براي توضيح مرگ در اين سن اين است كه آن را بصورت نقطه مقابل زندگي شرح دهيم و با فعاليت هايي كه نشان از زنده بودن كودك دارد. يعني شخصي كه مرده است ديگر نمي تواند غذا بخورد، نفس بكشد، بازي كند، بدو بدو كند، درد بكشد، بخندد و... . همچنين در اين كتاب سوالات متعدد احتمالي كودك پيش بيني شده و به آن ها پاسخ داده شده است. با توجه به اينكه خود بزرگسالان نيز در حال سوگواري هستند ممكن است حوصله ي اين دست سوالات كودكان را نداشته باشند بنابراين مي توانيد با خواندن اين كتاب براي او به سوالات اصلي او در مدتي كوتاه پاسخي مناسب درك او و سطح رشدي اش به وي بدهيد.
٢. كتاب "عشق" نوشته ي "مت دلا پينيا": اين كتاب مناسب كودكاني است كه تازه شخصي را از دست داده اند و هنوز در مراحل اوليه شوك، انكار و گيجي هستند. همدلي و حس همذات پنداري اي كه با خواندن كتاب عشق برانگيخته مي شود. به برون ريزي هاي هيجاني اوايل سوگواري كمك شاياني مي كند و اميد داشتن به آينده با وجود درد و رنج زياد فعلي را نويد مي بخشد.
٣. كتاب "مرگ يك دايناسور" نوشته ي "لورن كرزني و مارك براون": در اين كتاب كه مناسب كودكان ٥ تا ١٠ سال است، علاوه بر توضيح مرگ چيست، علت مرگ، ابراز احساسات خشم و غم، راهكارهاي مقابله اي مناسب، نترسيدن از مرگ خود و... به خوبي مطرح شده است. هرچتد نسبت به دو كتاب بالا آموزش مستقيم تري محسوب مي شود.
٤. "بدرود گوركن عزيز" نوشته ي "سوزان وارلي": اين كتاب نيز به موضوع مرگ چيست صحبت مي كند و اينكه چگونه با مرور خاطراتمان با يك شخص مي توانيم يادش را زنده نگاه داريم. البته تمام مفاهيمي كه در پاراگراف اول مطرح كرديم پوشش نمي دهد. اين كتاب بر خلاف ٣ كتاب بالا رويكرد متفاوت تري نسبت به مفهوم مرگ دارد. در سه كتاب بالا، مرگ پايان زنده بودن توصيف شده است. ولي كتاب بدرود گوركن عزيز علاوه بر جنبه مادي جنبه معنوي را نيز درنظر گرفته و مرگ را پايان زندگي مادي و آغاز سفري ديگر توصيف كرده است. در نتيجه والديني كه به معاد اعتقاد دارند، بهتر است خواندن اين كتاب را نيز به سه كتاب قبلي اضافه كنند. اين كتاب مناسب سنين ٦ سال به بالا است.
علاوه بر كتاب هايي كه در ارتباط با مرگ و سوگواري معرفي كرديم، نام چند كتاب را نيز ذكر مي كنيم كه به طور كلي درباره ي غم و اندوه هستند و مي توانند در كنار كتاب هاي مرگ و سوگواري، به كودك سوگوار كمك كنند با غم خود كنار بيايد.
كتاب "وقتي اندوه به ديدارم مي آيد" نوشته ي "اوا الند": مناسب كودكان ٤ سال به بالا و بزرگسالان
كتاب "غم" نوشته ي "ژانين آموس"
كتاب "يك غم كوچك" نوشته ي "آنا كارين كولبري"
كتاب "من غمگينم" نوشته ي "آلتئا": سنين ١٠ تا ١٣ سال
اضافه کردن نظر